Tag Archives: prawo do samostanowienia

Sprawa skutków prawnych budowy muru na okupowanym terytorium palestyńskim

Stan faktyczny:

•   Na podstawie paktu LN Palestyna stała się terytorium mandatowym Wielkiej Brytanii.
•   W 1947 roku Zgromadzenie Ogólne ONZ przyjęło rezolucję, która zalecała stworzenie tzw. Planu Podziału na dwa państwa: arabskie i żydowskie oraz objęciu Jerozolimy specjalnym reżimem międzynarodowym.
•  Państwa odrzuciły Plan i w rezultacie doszło do interwencji zbrojnej Egiptu, Iraku, Syrii i Transjordanii.
•  Podpisane porozumienie między Izraelem a Transjordanią ustanowiło wstępną linię demarkacyjną (zwaną zieloną).
•   W 1967 doszło do kolejnego konfliktu, Izrael rozpoczął okupację tych terenów, które nie należały do niego, wg Podziału.
•   Rada Bezpieczeństwa ONZ wskazała na niedopuszczalność nabycia terytorium w wyniku działań wojennych oraz wezwała Izrael do wycofania wojsk.
•   W 2002 roku rząd izraelski podjął decyzję o wzniesieniu zapory wzdłuż linii zielonej ochrony przed ludnością Zachodniego brzegu Jordanii.
•  Pytania ONZ do MTS: jakie są skutki prawne budowy muru na podstawie konwencji genewskiej z 1949?
•   MTS rozważał: status prawny, którego dotyczyło terytorium, jakie normy i zasady prawa międzynarodowego mają zastosowanie w tej sprawie, czy doszło do naruszenia norm, jakie, w przypadku naruszenia norm mogą być skutki prawne.

Rozważania prawne

Wg załącznika do IV Konwencji haskiej, ‘terytorium uważane jest za okupowane, jeżeli faktycznie znajduje się pod władzą armii nieprzyjacielskiej, a okupacja rozciąga się jedynie na te terytoria, gdzie ta władza jest ustanowiona i gdzie może być wykonana’. Wg MTS, terytoria określone w pytaniu ONZ znajdowały się pod okupacją izraelską.

W kwestii norm MTS szczególnie skupił się na 2óch zagadnieniach. Izrael podnosił, że w sytuacji konfliktu na Zachodnim Brzegu Jordanu zastosowanie mogą mieć normy międzyn. prawa humanitarnego, a nie traktaty, których przedmiotem jest ochrona praw człowieka, bo one są instrumentem ochrony jednostek przed działaniami rządów jedynie w czasach pokoju. MTS twierdził jednak inaczej.

W odpowiedzi na pytanie dotyczące Muru poza granicami Izraela , MTS zauważył, że jurysdykcja ma charakter terytorialny i może być niekiedy wykonywana poza jego granicami oraz zauważa , iż Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych znajduje rozwiązanie do aktów dokonywanych przez państwo w wykonaniu jurysdykcji poza terenem. Obowiązki Izraela do terenu wynikają też z Konwencji Praw Człowieka i PPGSiK. Według Izraela zapora(mur) jest tymczasowym środkiem zapobiegania atakom terrorystycznymi. Stanowisku Izraela przeciwstawiono dwie okoliczności:

• Międzynarodowe Prawo zwyczajowe, które zakazuje zyskania terytorium w czasie działań wojennych;
• między zieloną milą a murem znalazłyby się osiedla zamieszkane przez większość osadników Izraelskich na okupowanym terenie Palestyny co było według MTS naruszeniem art. 49 Konwencji Genewskiej. MTS wskazał, że mur już powstał i niezależnie od formy charakterystyki Izraela oznaczałby aneksję. Uznał też, że ryzykowana jest zmiana stanów demograficznych terenu okupowanego.
  W konsekwencji stwierdził, że mur i budowa osiedli Izraelskich zakłóca wykonanie przez naród palestyński prawa do samostanowienia oraz naruszenie tego prawa przez Izrael.

MTS analizując tę sprawę w kontekście międzynarodowego prawa humanitarnego oraz instrumentów międzynarodowej ochrony praw człowieka stwierdził, że wzniesienie muru i wprowadzenie szczególnego reżimu administracyjnego poskutkowało:

• zniszczeniem majątku;
• ograniczeniem praw mieszkańców tych terytoriów m.in. prawa do pracy, ochrony zdrowia, nauki, odpowiedniego poziomu życia;
• utrwaleniem zmian demograficznych na okupowanym terytorium z naruszeniem m.in. art. 49§6 IV Konwencji genewskiej;

MTS stwierdził, że naruszenia nie były usprawiedliwione ani względami bezpieczeństwa ani koniecznością wojskową. Izba odwołała się także do argumentacji, zgodnie z którą wzniesie bariery było realizacją prawa do samoobrony zagwarantowanego w art. 51 Karty NZ.

Art. 51 wspomina o prawie do samoobrony, które jest niezbywalne w razie napaści przez inne państwo. Trybunał zauważył, że Izrael sprawuje kontrolę nad spornym i okupowanym obszarem palestyńskim. Stwierdzono też, że mur powstaje na terytorium palestyńskim. Sytuacja ta jest sprzeczna z rezolucją Rady Bezpieczeństwa o numerach 1368 i 1373 (obie z 2001 roku). Dlatego Izrael nie może powoływać się na nie mówiąc o samoobronie.

MTS wskazał rozważenie tej sprawy na nowo i w odniesieniu do Izraela i państw NZ. Następnie stwierdził, że naruszając samostanowienie Palestyny i prawa humanitarnego, Izrael naruszył zasadę erga omnes (prawo rzeczowe).

Zobowiązano wszystkie państwa do nieuznania wybudowania muru, a także do udziału w jego budowie. Muszą one także zapobiegać łamaniu prawa samostanowienia palestyńskiego. Państwa Narodów Zjednoczonych są zobowiązane do zabezpieczenia przestrzegania przez Izrael prawa humanitarnego.

K.P. & A.S. & A.Z. & K.F. & M.Z.