Konstytucja jako gwarant podstawowych praw człowieka i obywatela
Podstawowym aktem prawnym regulującym prawa i wolności człowieka w Polsce jest Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 1997 r. W art. 5 wskazano, że Rzeczypospolita Polska zapewnia wolności i prawa człowieka oraz bezpieczeństwo obywateli. Rozdział II Konstytucji określa wolności, prawa i obowiązki obywatela, oraz wyznacza podział na grupy praw obywatelskich: wolności i prawa osobiste, wolności i prawa polityczne, wolności i prawa ekonomiczne, socjalne i kulturalne oraz sformułowano środki ochrony wolności i praw. Art. 30 mówi, że przyrodzona i niezbywalna godność człowieka jest źródłem praw, a ochrona jest obowiązkiem władz publicznych. W ogólnej dziedzinie ochrony praw i wolności człowieka sformułowano, iż wolność człowieka podlega ochronie prawnej i każdy jest obowiązany szanować wolności i prawa innych. Nikogo nie wolno zmuszać do czynienia tego, czego prawo mu nie nakazuje (art. 31).
Do konstytucyjnych środków ochrony Konstytucja RP zalicza:
Art. 77. 1. Każdy ma prawo do wynagrodzenia szkody, jaka została mu wyrządzona przez niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej.
2. Ustawa nie może nikomu zamykać drogi sądowej dochodzenia naruszonych wolności lub praw.
Art. 78. Każda ze stron ma prawo do zaskarżenia orzeczeń i decyzji wydanych w pierwszej instancji. Wyjątki od tej zasady oraz trynb zaskarżania określa ustawa.
Art. 79. 1. Każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone, ma prawo wnieść skargę do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zgodności z Konstytucją ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o jego wolnościach lub prawach albo o jego obowiązkach określonych w Konstytucji.
Art. 80. Każdy ma prawo wystąpienia, na zasadach określonych w ustawie, do Rzecznika Praw Obywatelskich z wnioskiem o pomoc w ochronie swoich wolności lub praw naruszonych przez organy władzy publicznej.
D.P. J.G. K.K.